Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2012. Σκεπτικό απονομής των βραβείων

Από τη Διεύθυνση Γραμμάτων της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, ανακοινώνονται τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2012, που αφορούν στις εκδόσεις έτους 2011 και στα οποία κατέληξε η Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης από τον «βραχύ κατάλογο» των υποψηφίων προς βράβευση έργων, μετά από επανειλημμένες συνεδρίες και μακρές συζητήσεις.

Παράλληλα, όπως επιτάσσει η νέα νομοθεσία που διέπει τον θεσμό των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας (ν. 3905/2010), δίνεται στη δημοσιότητα το σκεπτικό βράβευσης της αρμόδιας Επιτροπής για κάθε κατηγορία. 

ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΞΕΝΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Απονέμεται κατά πλειοψηφία  στον Παναγιώτη Χοροζίδη για τη μετάφραση του έργου με τίτλο  Η ανατομία της μελαγχολίας (τόμος ΙΙΙ) του Ρόμπερτ Μπέρτον, εκδόσεις  Ηριδανός.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Απονέμεται ομόφωνα στον Ν. Μ. Σκουτερόπουλο για τη μετάφραση του έργου με τίτλο Ιστορία του Θουκυδίδη, εκδόσεις Πόλις.
ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ

Απονέμεται ομόφωνα στους Vicente Fernandez Gonzalez, Leandro Garcia Ramirez, Maria Lopez Villalba και Ioanna Nicolaidou για τη μετάφραση του έργου με τίτλο Ciudades a la deriva του Στρατή Τσίρκα, εκδόσεις Catedra, Letras Universales.

Οι βραχείς κατάλογοι των υποψηφίων προς βράβευση έργων (δημοσιευμένων το έτος 2011), από τους οποίους επελέγησαν τα ανωτέρω βραβεία είναι οι ακόλουθοι :

  

Α. Υποψήφιοι για το Βραβείο Μετάφρασης έργου ξένης λογοτεχνίας σε ελληνική γλώσσα :

1. Γουίλιαμ Τ. Βόλμαν, Κεντρική Ευρώπη, μετ. Αλέξης Καλοφωλιάς, Κέδρος
2. Κούρτσιο Μαλαπάρτε, Το δέρμα, μετ. Παναγιώτης Σκόνδρας, Μεταίχμιο
3. Ναντιέζντα Μαντελστάμ, Ελπίδα στα χρόνια της απελπισίας, μετ. Σταυρούλα Αργυροπούλου, Μεταίχμιο.
4. Ρόμπερτ Μπέρτον, Η ανατομία της μελαγχολίας (τόμος ΙΙΙ), μετ. Παναγιώτης Χοροζίδης, Ηριδανός
5. Νοβάλις, Ύμνοι στη νύχτα, μετ. Κώστας Κουτσουρέλης, Περισπωμένη
6. Λεονάρδο Παδούρα, Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά, μετ. Κώστας Αθανασίου, Καστανιώτης.
7. Ζουόλτερ Πέιτερ, Η Αναγέννηση, Μελέτες για την τέχνη και την ποίηση, μετ. Άρης Μπερλής, Αλεξάνδρεια

Β. Υποψήφιοι για το Βραβείο Απόδοσης έργου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στα νέα ελληνικά:

1. Αριστοτέλης, Κατηγορίαι,. Περί ερμηνείας. Μετάφραση, εισαγωγή, επιμέλεια Παύλος Καλλιγάς. Εταιρεία Μελέτης των Επιστημών του Ανθρώπου, Νήσος.
2. Αριστοτέλης, Περί γενέσεως και φθοράς, Μετάφραση, εισαγωγή, επιμέλεια Βασίλης Κάλφας. Εταιρεία Μελέτης των Επιστημών του Ανθρώπου, Νήσος.
3. Ελληνική Παλατινή Ανθολογία. Μετάφραση, εισαγωγή, σχόλια Κώστας Τοπούζης, Επικαιρότητα.
4. Θουκυδίδης, Ιστορία. Εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, Πόλις.

Γ. Υποψήφιοι για το Βραβείο Μετάφρασης έργου ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα:

1. Stratis Tsirkas, Cuidades a la deriva, edicion de Ioanna Nicolaidou, traduccion de Vicente Fernandez Gonzalez, Leandro Garcia Ramirez, Maria Lopez Villalba y Ioanna Nicolaidou, Madrid : Catedra, Letras Universales
2. Yannis Ritsos, Crisotemis, traduccion de Selma Ancira. Barcelona : Acantilado.
3.  Il vicino di Casa, Raccolta di racconti greci contemporanei, a cura di Maurizio de Rosa, Milano : Emmeti
4. Kostas Montis, Momenten en Andere Gedichten, Vertaling Hero Hokwerda, Groningen: Ta Grammata

Την Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης αποτελούν :

1. Φραγκόπουλος Μίλτος του Θεοφίλου, Κριτικός Τέχνης, Μεταφραστής, Πρόεδρος

2. Δημητριάδου Αθηνά του Ηλία, Μεταφράστρια, Αντιπρόεδρος

3. Αντωνοπούλου Αναστασία του Παναγιώτη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

4. Μαντόγλου Αργυρώ του Φωτίου, Κριτικός Λογοτεχνίας-Μεταφράστρια

5. Ιωαννίδου Αλεξάνδρα του Δημητρίου, Νεοελληνίστρια

6. Λιανέρη Αλεξάνδρα του Γεωργίου, Επίκουρη Καθηγήτρια Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

7. Παπαδήμα Μαρία του Αλεξάνδρου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

8. Γρηγοριάδης Θεόδωρος του Λεωνίδα, Συγγραφέα-Κριτικό

9. Κοβαλένκο Θεώνη του Γεωργίου, Μεταφράστρια, Ποιήτρια

     

ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΞΕΝΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Ρόμπερτ Μπέρτον, Η Ανατομία της Μελαγχολίας (τόμος ΙΙΙ), μετ. Παναγιώτης Χοροζίδης, εκδόσεις Ηριδανός.
Πρόκειται για μια έξοχη απόδοση μείζονος αγγλικού πεζού κειμένου του 17ου αιώνα που, εκτός της δυσκολίας που παρουσιάζει πάντοτε η μετάφραση «παλαιάς» ευρωπαϊκής γλώσσας στα σύγχρονα ελληνικά, εγείρει μεγάλες απαιτήσεις ως προς τον χειρισμό ενός εκτενέστατου υλικού πραγματολογικού χαρακτήρα, δεδομένου ότι ο συγγραφέας του επιχειρεί να παρουσιάσει μια «παντογνωσία», μια καταγραφή όλης της ως τότε γνωστής (προκαρτεσιανής) φιλοσοφίας, επιστήμης και φιλολογίας.
Ταυτόχρονα ενώ εκ πρώτης όψεως το κείμενο εμφανίζει τη μορφή μιας περισπούδαστης φιλοσοφικής πραγματείας, εμπεριέχει ένα στοιχείο αυτοσαρκασμού και αναπτύσσεται σαν ιδιότυπο λογοτεχνικό κείμενο που τείνει να υπονομεύσει το περισπούδαστο ύφος. Η αναμέτρηση με ένα τέτοιο πολυδαίδαλο και πολυσέλιδο κείμενο, που περιλαμβάνει και ποιητικό λόγο, είναι ιδιαίτερα δύσκολη με διαρκείς κινδύνους και παγίδες για τον μεταφραστή.
Ο Π. Χοροζίδης αντιμετωπίζει αυτές τις δυσκολίες με επιτυχία και μας δίνει ένα κείμενο ευχάριστο στην ανάγνωση, διατηρώντας τόσο το φιλοσοφικό όσο και το παιγνιώδες του πρωτοτύπου καθώς και τη γεύση του «παλαιού».
Τέλος, μολονότι πρόκειται για ένα πεπαλαιωμένο φιλοσοφικό έργο, τόσο το θέμα του όσο και το λογοτεχνικό ύφος το καθιστούν ιδιαίτερα ενδιαφέρον για το αναγνωστικό κοινό της σύγχρονης εποχής. Θα μπορούσε να θεωρηθεί από ορισμένες απόψεις ως προάγγελος τόσο του Tristram Shandy του Sterne, όσο και του Bouvard & Pecuchet του Flaubert, ή ακόμα και του El idioma analítico de John Wilkins του Borges. Και αυτή η αίσθηση μεταδίδεται και στην ελληνική απόδοση.
Με τη μετάφραση αυτή ολοκληρώνεται μια μνημειώδης τρίτομη έκδοση ενός ορόσημου των αγγλικών γραμμάτων.
Συνολικά η επιτροπή έκρινε ότι πρόκειται για μεταφραστικό άθλο, άξιο βράβευσης .
ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ
Stratis Tsirkas, Ciudades a la deriva, edicion de Ioanna Nicolaidou, traduccion de Vicente Fernandez Gonzalez, Leandro Garcia Ramirez, Maria Lopez Villalba y Ioanna Nicolaidou, Madrid : Catedra, Letras Universales.
Πρόκειται για μια εξαιρετικά επιτυχή μετάφραση της τριλογίας του Στρατή Τσίρκα «Ακυβέρνητες Πολιτείες» στην ισπανική γλώσσα. Το εγχείρημα αποδεικνύεται ιδιαιτέρως πολύπλοκο διότι ο μεταφραστής –εν προκειμένω η μεταφραστική ομάδα– είχε να αναμετρηθεί με τις πλείστες δυσκολίες που θέτει, αφενός, το πολυεπίπεδο πολιτισμικό υπόστρωμα μιας ιστορικά ταραγμένης εποχής το οποίο διεισδύει στο χωροχρόνο και των τριών μυθιστορημάτων, και, αφετέρου, η πολυφωνική σύνθεσή τους, η οποία αναγκάζει τον μεταφραστή να πολλαπλασιάσει αναλόγως και τη δική του φωνή.
Η μεταφραστική ομάδα επιτέλεσε μια υποδειγματική συλλογική μετάφραση, επιλέγοντας ένα πρωτόκολλο μετάφρασης το οποίο ανταποκρίνεται βέλτιστα στην πολυφωνική σύνθεση του μυθιστορήματος -ο κάθε μεταφραστής μεταφράζει ένα από τα βασικά πρόσωπα-, ενώ όλη η ομάδα είχε τη συλλογική εποπτεία. Η μετάφραση αντιμετωπίζει με επάρκεια, ευαισθησία και ευρηματικότητα όλες τις δυσκολίες του πρωτοτύπου: πραγματολογικές, λεξικολογικές και υφολογικές.
Δεδομένου ότι πρόκειται για ένα έργο όπου βρίθουν οι πολιτικές, ιστορικές, γεωγραφικές και πλείστες άλλες αναφορές, πρέπει να επαινεθεί ιδιαιτέρως η πλούσια βιβλιογραφία που παρατίθεται, ο εμπεριστατωμένος περικειμενικός σχολιασμός και οι λειτουργικές σημειώσεις που συνοδεύουν τη μετάφραση και των τριών μυθιστορημάτων.
Η μεταφραστική αυτή εργασία δεν αποδίδει απλώς το συγκεκριμένο έργο, αλλά παρακολουθεί την πορεία του στο χρόνο, την παρουσία του και τους μετασχηματισμούς του στο διεθνές λογοτεχνικό στερέωμα μέσω της μετάφρασης.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Θουκυδίδη, Ἱστορία. Εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, εκδόσεις Πόλις.
Η μεταφραστική ενασχόληση με τον Θουκυδίδη προϋποθέτει μια διττή και εξαιρετικά σύνθετη αναμέτρηση: με το πρωτότυπο κείμενο και με το πολυσχιδές ιστορικό παλίμψηστο ερμηνειών και μεταφράσεων που ανέδειξαν την Ιστορία ως κλασικό κείμενο και ως την ‘αρχή’ της νεώτερης ευρωπαϊκής ιστορικής σκέψης.
Η μετάφραση ανταποκρίνεται υποδειγματικά στις πολλαπλές ερμηνευτικές, υφολογικές, γλωσσικές και ταυτόχρονα πολιτισμικές και πολιτικές προκλήσεις που θέτει η εκ νέου ανάγνωση του Θουκυδίδη. Παίρνοντας θέση ως προς κρίσιμα ζητήματα ερμηνείας ο μεταφραστής συνομιλεί με ερμηνευτές και εραστές της Ιστορίας, όπως ο Thomas Hobbes, o Friedrich Nietzsche και o Arnaldo Momigliano, ενώ ταυτόχρονα παρεμβαίνει στη σύγχρονη νεοελληνική σκέψη με ένα λόγο που αναδεικνύει την ιδιαίτερη λογοτεχνικότητα της ιστορικής γραφής.
Ο λόγος της μετάφρασης αποτυπώνει τη διαχρονικότητα που οραματίστηκε ο Θουκυδίδης ως διαλεκτική συμπόρευση με το ιστορικό βάρος εννοιών που προϋποτίθενται του (αυτό)κριτικού στοχασμού για τη δικαιοσύνη, τη δημοκρατία, την ηθική, την πολιτική και την ιστορία. Ο διάλογος του μεταφραστή με το πρωτότυπο δεν αποτελεί λοιπόν απλά μια δημιουργική συνάντηση με το παρελθόν ή ακόμα και τις απαρχές της ελληνικής ιστοριογραφίας. Όπως κάθε ανάγνωση κειμένων που τέθηκαν εκ των υστέρων στις ‘αρχές’ μιας παράδοσης, η μετάφραση του Νίκου Σκουτερόπουλου είναι ταυτόχρονα απόπειρα να διατυπωθούν με σύγχρονους όρους ευρωπαϊκές, αλλά και παγκόσμιες διαμάχες που έθεσαν ως επίκεντρο τις χρονικότητες, τις γενεαλογίες και τις προβολές μέσω των οποίων η ιστοριογραφία διαμορφώνει τη δυναμική σχέση του παρόντος με τους ορίζοντες του παρελθόντος και του μέλλοντος.

Προσθέστε το σχόλιό σας…. την άποψή σας …